Ben ik gringa of compañera?
Maandag 29 oktober
Ik was vergeten hoe het voelde, maar nu het er weer is, hoop ik vurig dat het snel weer overgaat: hoogteziekte. Ik ben duizelig, misselijk, tintelvingers en buiten adem na elke stap en dat op 2650 meter hoogte in het plaatsje Celendin, in het noorden van Peru.
Celendin was afgelopen zomer het toneel van grote protesten tegen de komst van een nieuwe mijn. Er vielen zelfs doden en nadien werd de noodtoestand over de regio uitgeroepen. De protesten hervatten nu weer, dit keer op het terrein van de mijn zelf. Morgen ga ik er naar toe, en wel op 4000 meter hoogte. Na goed Peruaans gebruik heb ik coca-bladeren ingeslagen om op te kauwen, dat schijnt te helpen tegen hoogteziekte. Vamos a ver.
Dinsdag 30 oktober
Tijdens de vier uur durende bergrit over een slecht zandpad vallen de borden op. In eenvoudige stripplaatjes met zachte pastelkleuren wordt uitgelegd hoe je een zwangerschap herkent en wat je dan moet doen. Op het eerste plaatje zie ik een vrouw overgeven. Het maakt me een beetje aan het lachen. De hobbels in de weg maken elke passagier in onze auto misselijk en de grote hoogte draagt nou ook niet bepaald bij aan een goed gestel. Ik begrijp het wel als vrouwen overgeven hier niet direct als een mogelijk teken van zwangerschap herkennen.
Maar goed, de borden zijn natuurlijk bedoeld om aandacht te vragen voor een belangrijk probleem dat in veel Latijns-Amerikaanse landen speelt: Geboortebeperking en familieplanning. Veel meisjes hebben al voor hun 18e kinderen, wat een opleiding en verdere ontwikkeling in de weg staat. De mannen laten vaak afweten. Op het laatste plaatje zie ik ‘een happy family’ van een volwassen man en vrouw en hun baby in hun armen’. He lijkt me een erg optimistische wens van de voorlichtingscampagne.
Woensdag 31 oktober
Gringa! Buitenlandse! Het is de vaste aanspreekterm voor elke vrouwelijke buitenlander. Aangezien ik gemiddeld twee koppen groter ben dan de gemiddelde Peruaanse en ook nog eens blond, valt mijn niet-Peruaanse herkomst niet te ontkennen. Toch weet ik niet helemaal of ik blij ben een gringa te zijn. De meeste Peruanen gaan er automatisch vanuit dat je een Amerikaanse bent en die zijn niet geliefd, omdat een Amerikaanse multinational de dienst uitmaakt met hun grote mijnbouwprojecten hier in het noorden van Peru. De Peruanen zijn vaak wantrouwig en soms ook ronduit onbeschoft naar me.
Als ik uitleg wie ik ben en wat ik hier doe, verandert hun houding en krijg ik ineens een nieuwe naam: compañera, collega, een term voor alle strijders tegen de mijnbouw. Tsja, of dat nou helemaal de lading dekt?
Donderdag 1 november
Allerheiligen oftewel de ‘Dia de los Muertos’. Een dag voor de katholieke Peruanen om een bezoek te brengen aan het kerkhof. Daaraan voorafgaand bezoeken ze een mis en loopt men mee in een processie. In een stoet trekken de mensen door de stad. Een felverlichte Jezus aan een het kruis voorop. De lampjes in alle verschillende kleuren geeft de processie een beetje kitscherig aanzicht. Helemaal achteraan de stoet loopt een oud mannetje. Hij duwt een hard zoemend karretje voor zich uit. Vertwijfeld kijk ik naar de man, wat doet ie toch in de processie? Dan realiseer ik me dat hij de generator voortduwt, die de processie van elektriciteit moet voorzien. Plotseling krijgt deze heilige stoet een praktisch karakter. Ook in het gelovige Peru zet men het licht niet vanzelf.
Vrijdag 2 november
Terug in de hoofdstad Lima. Vanuit de bergen zie je de miljoenenstad liggen, gehuld in een dikke laag mist. En smog. Lima is een vieze stad. Stinkende uitlaatgassen van het enorm drukke verkeer blijven hangen in de lage bewolking. Het slaat op je ademhaling en ik vraag me af hoe mensen hier toch kunnen wonen. Misschien bij gebrek aan een goed alternatief? Er is in dit land een grote kloof tussen de hoofdstad, het centrum van de macht en de rest van het land. In Lima gebeurt het, dit is het economische hart van het land. Ik denk echter dat de rivieren, de bergen, de eindeloze groene wouden en de inheemse cultuur niet opwegen tegen economische groei. Het zou mooi zijn als ook de macht daarvan op een dag ook van doordrongen zou raken.
Beluister hier de eerste reportage terug van Jellema die vanmiddag werd uitgezonden in De Andere Wereld.
Sytske Jellema is journaliste en werkzaam voor radioprogramma De Andere Wereld van de IKON. Reist veel en graag, meerdere radioreportages en documentaires gemaakt vanuit israel en de palestijnse gebieden. Nu drie weken in haar favoriete continent Latijns-Amerika, voor twee radiodocu’s vanuit Peru.
Dit dagboek verscheen eerder op de site van De Andere Wereld maar is hier met toestemming van de journalist geplaatst.