Verkiezingen 2014: ik ben blank, dus per definitie betweterig?

Ik kan af en toe wat betweterig overkomen – dat weet ik, en ik schaam me er niet voor. Al weet ik dat het niet mijn beste eigenschap is. Met betweterigheid overtuig je immers nooit iemand. En dat is vervelend. Want juist als je in een betweterige flow zit, ben je nogal overtuigd van je gelijk, en kun je het dus slecht hebben als anderen het, ondanks hun non-argumenten, maar niet met je eens willen worden.

Ik kan zelfs wat geïrriteerd worden als ik in een discussie duidelijk de overhand heb, maar steeds weer tegen een betonnen muur van irrationaliteit oploop. Dan krijgt de betweterigheid soms een wat giftige lading.

Het is de soort frustratie die je kan overmannen in een discussie met een diepgelovige: hoe goed je argumenten ook zijn tegen de waarschijnlijkheid van het bestaan van een hogere macht, hoe onweerlegbaar je het gebrek aan logica in de Bijbel ook aantoont, het eindantwoord van de ander blijft: ‘God is almachtig, zijn wegen zijn ondoorgrondelijk, dus je kunt als mens nu eenmaal niet alles begrijpen’. Ben je weer terug bij af. Tenenkrommend.

Bemoei je als blanke Europeaan niet met onze Zuid-Afrikaanse politiek
Eenzelfde soort frustratie voel ik vaak als ik met mijn Zuid-Afrikaanse, ANC-stemmende vrienden discussieer over politiek. Ik kan nog zo vaak aantonen dat het ANC ideologisch gezien dood is, artikelen en boeken aandragen die aantonen dat corruptie binnen de partij nog veel dieper is doorgedrongen dan toch al wordt gedacht, ik kan aangeven dat nogal wat analisten én gewone Zuid-Afrikanen menen dat Zuid-Afrika onder het ANC langzaam dezelfde kant opgaat als Zimbabwe onder Mugabe, maar het antwoord dat ik voortdurend krijg is: ‘Ja, dat klopt wel, maar jij begrijpt onze band met het ANC niet als blanke Westerling.’

Met andere woorden: of ik mij als blanke Europeaan niet met Zuid-Afrikaanse zaken wil bemoeien. ‘Jij bent zo’n typische betweterige blanke die denkt dat wij zwarten onszelf niet kunnen redden.’ Ik heb de zin letterlijk, van een goede vriendin nota bene, naar mijn hoofd gekregen. En van een andere vriendin: ‘Je hebt precies dat vervelende DA-toontje.’

De verkeerde toon van oppositiepartij DA
De DA is de grootste oppositiepartij van Zuid-Afrika. Ze wordt onterecht door veel zwarte Zuid-Afrikanen als blank gezien. De meest gehoorde kritiek: te academisch, te elitair, te betweterig. Volgens politiek analist Eusebius McKaiser is het belangrijkste probleem van de DA de manier waarop zij haar boodschap verkondigt: te agressief en met te weinig empathie voor de gewone Zuid-Afrikaan.

Het is een visie die de laatste tijd steeds populairder wordt. ‘The DA’s growing Zille headache’ opende de Zuid-Afrikaanse krant Mail & Guardian vrijdag. Helen Zille is de leider van de DA en heeft de neiging op Twitter ruzie te schoppen met mensen die iets lelijks over de DA zeggen.

Buiten kijf staat dat zulke Twitter-wars niet handig zijn in verkiezingstijd. En misschien ontbreekt het de DA inderdaad wel aan empathie – Zille’s argumenten en woede op Twitter snijden niet altijd evenveel hout. Maar ik merk dat ik de toon van Zille desalniettemin steeds beter begin te begrijpen. Het is er één van frustratie uit wanhoop.

Het ANC houdt zich op de vlakte – om nooit iemand op de tenen te trappen
Het is dezelfde frustratie die ik soms voel – het enige alternatief zou onverschilligheid zijn. Weldenkende vrienden van mij helpen hun land de vernieling in door het ANC nooit electoraal te bestraffen voor twintig jaar wanbeleid. En dan straks, als het te laat is stel ik me zo voor, aankomen met een Zulu-variant op ‘wir haben es nicht gewuβt’.

Het is precies dit vooruitzicht dat de toon van de DA giftig maakt. En als zij zich fel uit, hoort zij vervolgens dat zij betweterig is omdat zij een ‘blanke partij’ is, wat het gif nog weer verder voedt, omdat het zo’n makkelijk, ongegrond en beledigend weerwoord is.

De DA lijkt namelijk alleen maar betweterig en fel, omdat zij überhaupt een mening verkondigt. Iets wat men in Zuid-Afrika van het ANC niet gewend is.

President Jacob Zuma spreekt zich nooit ergens over uit. Niet over abjecte homowetgeving in Oeganda, niet over de tientallen demonstranten die in Zuid-Afrika de afgelopen jaren door de politie zijn doodgeschoten. Hij gaat vrolijk naar de exorbitante bruiloft van Mugabe’s dochter, geeft geen blijk van ook maar enige visie op de economische crisis waar Zuid-Afrika momenteel in verkeert (zo’n beetje de laagste groei van Afrika, gevaarlijk hoge inflatie).

Hij zwijgt omdat hij weet dat zwijgen niet betweterig klinkt, dat je met zwijgen minder vijanden maakt dan met een stevige mening. En politieke lafheid wordt in zijn land nu eenmaal helaas vaak meer beloond dan een goed beredeneerde visie op de toekomst.