Het jaar van het ‘grote werk’ in Tsjechië en Slowakije

De daadwerkelijke realisatie dat 2020 geen ‘gewoon’ jaar was, kwam voor mij op 3 september. Op die dag bepaalde de rechtbank in het Slowaakse Pezinok dat de criminele zakenman Marian Kocner werd vrijgesproken als opdrachtgever van de moord op de onderzoeksjournalist Jan Kuciak en zijn verloofde Martina Kusnirova.

Ik zat achter mijn laptop in het Tsjechische Praag de live audiostream van de uitspraak te volgen. Het geluid was slecht, ik had het volume vol open en nog moest ik mijn oren tegen de speakers drukken. Toen duidelijk werd dat Kocner zou worden vrijgesproken, stroomden al snel de reacties binnen. Slowakije was in shock: had de corruptie en maffiapolitiek in Slowakije dan alsnog gezegevierd? Waren alle protesten en maatschappelijke veranderingen na Kuciaks moord in februari 2018 voor niets geweest?

Slechts een kort nieuwsbericht

Ik had een verhaal, een belangrijk verhaal. De moord op Kuciak had ook internationaal veel aandacht gekregen en in de jaren die volgden deed ik regelmatig verslag voor Nederlandse media over de laatste stand van zaken. Over de massale protesten in Bratislava, de arrestatie van Kocner als hoofdverdachte en de stroom aan onthullingen over geïnstitutionaliseerde corruptie in Slowakije die na zijn arrestatie naar buiten kwam.

Van tevoren had ik wat vaste opdrachtgevers ingelicht over de geplande uitspraak. En tot mijn grote verbazing had niemand interesse. Begin september was het coronavirus aan een nieuwe opmars bezig in Europa en daarmee steeg ook de aandacht daarvoor in het nieuws weer. Toch dacht ik dat een belangrijk en uniek thema als dat van Kuciaks moord wel een plekje zou krijgen in de agenda van buitenlandredacties. Teleurgesteld zag ik de uitspraak tegen Kocner verdwijnen in een kort nieuwsbericht op een enkele nieuwssite.

“Van tevoren had ik wat vaste opdrachtgevers ingelicht over de geplande uitspraak. En tot mijn grote verbazing had niemand interesse.”

Mijn werk als correspondent veranderde uiteraard al voor september. De wereld stond sinds maart overal op zijn kop, dus ook in Tsjechië en Slowakije. De welbekende beelden van lockdowns met uitgestorven straten en pleinen in verschillende wereldsteden golden ook voor Praag.

Coronabrandhaard Tsjechië

Vlak voor het ingaan van de eerste lockdown had ik nog met NOS-correspondent Wouter Zwart een reportage gedraaid in Slowakije over de parlementsverkiezingen daar. Toen Tsjechië en later ook andere landen hun grenzen sloten, dachten we nog na over het maken van een reportage aan de grens met Duitsland en Tsjechië, maar het bleek allemaal te ingewikkeld. Reizen, iets wat correspondenten zoals Wouter, die meerdere landen in een regio verslaan, continue doen, werd onmogelijk.

Ondertussen kreeg ik de corona-gerelateerde verhalen vanuit Tsjechië niet kwijt. Het verhaal was tenslotte overal hetzelfde, waarom zou een opdrachtgever in Nederland dan voor dit land kiezen, terwijl het op dat moment compleet uit de hand aan het lopen was in Italië en ook in Nederland de ziekenhuizen vol stroomden? Het lukte me nog een item te verkopen over het enorme bieroverschot in Tsjechië als gevolg van de gesloten horeca. Maar verder werd het een erg rustige lente en zomer. Voor corona zaten Nederlandse redacties al niet bepaald te springen op verhalen uit mijn regio. Toen uit de hele wereld hetzelfde virusnieuws kwam, was er nog minder animo. Met als dieptepunt de uitspraak in de zaak tegen Kuciak.

“In de bijna acht jaar dat ik als correspondent vanuit Praag Tsjechië en Slowakije versla, was er nog nooit zo veel aandacht voor deze landen geweest”

Na 3 september draaide het echter snel. Tsjechië werd namelijk de nieuwe coronabrandhaard van Europa. Het dagelijks aantal besmetting steeg explosief en ineens stond mijn telefoon roodgloeiend. Verschillende programma’s van zowel de Nederlandse als de Vlaamse radio wilden weten wat er aan de hand was: waarom ging het in Tsjechië zo mis? Ik mocht het in een tijdsbestek van zo’n drie weken meerdere keren uitleggen. En toen Slowakije als eerste (en vooralsnog enige) EU-land al zijn inwoners ging testen in november, zat ik wederom niet om werk verlegen. In de bijna acht jaar dat ik als correspondent vanuit Praag Tsjechië en Slowakije versla, was er nog nooit zo veel aandacht voor deze landen geweest, en al helemaal niet in zo’n korte tijd. Ik wist niet wat me overkwam.

Czechia is going through hard times. The number of coronavirus cases is rising. Hospitals need medical equipment. The EU is here to help.
I called @AndrejBabis to tell him we are dispatching rapidly a 1st set of 30 ventilators from our RescEU reserve. More support will come. pic.twitter.com/gsZu7Ij8gJ

— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) October 22, 2020

Natuurlijk wist ik dat het een momentopname was en dat alles op een gegeven moment weer terug naar ‘normaal’ zou gaan. Voor mij gebeurde dat op het moment dat ook in de rest van Europa de besmettingen weer rap stegen en land voor land nieuwe lockdowns invoerde.

In dat opzicht was 2020 voor mij een jaar van grote contrasten. Van maanden van lege agenda’s zonder opdrachten tot een periode van ongekende drukte. Ik maakte het niet eerder zo mee. Voor correspondenten in landen die sowieso al meer aandacht krijgen zal dit misschien orde aan de dag zijn. Maar mijn correspondentschap in Tsjechië en Slowakije was er altijd één vergelijkbaar met een kabbelend beekje. 2020 bood mij de kans om even te mogen ruiken aan het ‘grote’ werk, al had ik het liever zonder de coronapandemie gezien.

Laura Postma is freelance correspondent in Tsjechië en Slowakije met als standplaats Praag