Townshiptoerisme

En zo sta ik opeens de tuin van Joshua Nkomo om te ploegen: de oprichter van de Zimbabwaanse vrijheidsbeweging Zapu, die later tegen Nkomo’s zin zou fuseren met ZANU van Robert Mugabe tot de huidige regeringspartij Zanu-PF.

Ik heb samen met twee Zimbabwaanse vrienden bij het hek aangeklopt. De weduwe van Nkomo’s beste vriend (net als Nkomo al overleden) bleek er nog te wonen. We mochten wel even rondkijken. En of ik dan ook meteen even mee wilde helpen spitten?

Goed voorbeeld doet goed volgen. De townships van Soweto in Zuid-Afrika zijn al jaren een toeristische attractie. Toeristen kunnen er op de fiets of in een busje doorheen om historische plekken te bezichtigen, zoals het vroegere woonhuis van Nelson Mandela, om te leren over de strijd tegen apartheid en om ten slotte af te koelen met een biertje in een shebeen, een traditioneel townshipcafé.

Townshiptour door Highveld
Hetzelfde kun je in principe doen in de township Highveld bij Harare. Alleen moet je het dan (nog wel) clandestien doen, met hulp van een Zimbabwaanse vriend dus. Het is iets minder comfortabel, maar niet minder interessant.

Zo mag je eigenlijk geen foto’s maken van het vroegere huis van president Robert Mugabe, dat 24 uur per dag onder militaire bewaking staat. Het is dus een kwestie van goed timen als je een plaatje wilt schieten.

Maar verder is het ongeveer hetzelfde. Ook Highveld is het ultieme centrum van de bevrijdingsstrijd, maar dan in Zimbabwe. Ook in Highveld zijn de huizen van beroemde revolutionaire dokters, advocaten en politici nagenoeg op elkaar gestapeld. En ook in Highveld zijn er veel shebeens.

Optimisme versus ramptoerisme
De tour door Soweto kenmerkt zich echter door optimisme. Het ANC is immers wereldwijd, ondanks al haar corruptie en falende beleid van tegenwoordig, een gerespecteerde organisatie. Nelson Mandela is het grootste icoon van onze tijd.

Door Highveld in Zimbabwe touren heeft toch net iets meer van ramptoerisme: jezelf hullen in een T-shirt van een dictator, opdat je dan minder risico loopt bij het betreden van het oudste Zanu-PF-kantoor in het land, voelt niet helemaal goed. Al is het best vermakelijk steeds weer hetzelfde toneelstukje op te voeren en is het fascinerend om al die wel degelijk historische plekken te zien.

Maar toch, veel mensen verhongeren in het land onder de dictatuur van regeringspartij Zanu-PF. Het land balanceert al jaren politiek en financieel op de rand van de afgrond. En dat is overal te zien.

Bulawayo gestraft voor oppositie
Zeker ook in Bulawayo, waar ik voor mijn bezoek aan Harare was. Bulawayo is een centrum van oppositie, een echte MDC-stad, waar de meerderheid op Morgan Tsvangirai stemt.

En dat heeft de stad geweten. Het ontvangt al jaren nauwelijks nog overheidsgeld van Zanu-PF. De stad ziet er geradbraakt uit. In 2008 brak er cholera uit, omdat onder het regime van Mugabe de leidingen slecht zijn onderhouden. De cholera verdween, maar verder is het daarna niet veel beter geworden.

Bijna alle bedrijven in de stad zijn de afgelopen jaren op de fles gegaan. Nagenoeg iedereen is werkloos. Veel mensen zitten er slechts met wat Chinese prullen op de stoep om op die manier, met een eigen mini-winkeltje, toch nog iets van geld te verdienen.

En op het platteland is het nog erger. Daar dreigt hongersnood vanwege aanhoudende droogte. ‘In februari heeft het geen druppel geregend,’ klaagde een lifter die ik op weg naar de stad meenam in mijn auto.

Als je vervolgens in je reisgids leest dat alle drie de bioscopen van Bulawayo recent zijn omgebouwd tot kerken, dan weet je hoe erg het inderdaad is: zalen van vertier omgetoverd tot huiskamers van de wanhoop. Daaraan moest ik toch ook wel degelijk denken, toen ik mij in dat T-shirt van Mugabe hulde.