De zwaluwen van de Franse Lente
Een groepje illegalen loopt met spandoek en megafoon door Parijs. De mini-demonstratie kondigt een lente van protesten aan.
Vijf jaar geleden waren ze er al. Illegalen die protesteren tegen hun naderende uitzetting en vragen om als volwaardige Franse burgers erkend te worden. In groepjes van zo’n dertig, veertig man trekken ze de Parijse wijken door, slaand op trommels en begeleid door een politiemacht die niet groter is dan het groepje demonstranten zelf.
De illegalen duiken op willekeurige dagen in afgelegen verregende Parijse straten op. Een treurig groepje stond een paar weken geleden met megafoons voor een bioscoop in Saint-Germain-des-Prés. Ze riep uit alle macht om burgerrechten. De muur van winterjassen die in de rij stond voor de première van de film Lincoln leek de klaagzang niet te horen. Zo gewend zijn Parijzenaren aan protest en megafoon.
Paradoxaal genoeg gebruiken de illegalen door te protesteren onder politiebegeleiding het Franse burgerrecht bij uitstek, de vrijheid van demonstratie. In Frankrijk is de democratie van de straat net zo belangrijk als die van het parlement en de sleutelpositie van illegalen in die Franse protestcultuur maakt bijgelovig. In de zomer van 2008 gingen de splinterprotesten vooraf aan een herfst en winter van massale stakingen van onderwijs en metropersoneel tegen de hervormingsplannen van Nicolas Sarkozy. Nu gebleken is dat François Hollande een gat van zes miljard op zijn begroting moet dichten om nog enigszins aan de Europese regels te voldoen lijken de illegalen als zwaluwen de zomer, alweer een seizoen van Frans massaprotest in te luiden.
Middenklasse
Onderwijspersoneel protesteerde al tegen de plannen van minister Vincent Peillon om scholen te verplichten ook op woensdagochtenden les te geven. Maar de eerste serieuze stappen naar een breed protest tegen Hollande’s hervormingsplannen lijken te worden gezet nu de Franse middenklasse zich mengt. Het begon anderhalve week geleden toen weekblad Marianne haar onderzoek naar de Franse middeninkomens publiceerde (23 februari). Volgens een opiniepeiling in opdracht van het tijdschrift zou ruim twee derde van de Fransen zeggen tot deze groep te behoren en teleurgesteld zijn in een bezuinigende Hollande die vooral de middeninkomens laat inleveren.
De inkomensgroep die tussen de dertienduizend en vijfentwintigduizend euro per jaar verdient zou in twee jaar tijd een rekening van twintig miljard euro gepresenteerd krijgen. De schijven van inkomensbelasting worden niet meer door de inflatie gecorrigeerd, overuren worden belast. Er worden hogere accijnzen en BTW geïnd. Werknemers moeten bijna het dubbele aan sociale premies betalen en vermogen zal worden belast als inkomen uit arbeid. De tol van de bezuinigingen zou alleen maar hoger worden als Hollande en zijn ministers nu voor meer belastingverhoging kiezen om het gat in de begroting te dichten. In het publieke debat klinkt de dreiging dat er belasting zal worden geheven op huursubsidies en andere toeslagen.
The Economist
Een probleem voor Hollande? Niet als we het optimisme van The Economist moeten geloven. Van François Hollande zullen de protestminnende Fransen de hervormingen wel accepteren, als linkse president is hij immers een van hen. Maar Jean-Luc Mélenchon, leider van de Parti de Gauche, die bij de presidentsverkiezingen nog elf procent van de stemmen kreeg, zei in een tv-debat met de Franse minister van Begroting dat de regering Hollande helemaal niet links te noemen is en daarmee liep de formule van The Economist spaak. Volgens Mélenchon zou Hollande uit onwil het plan een ‘rijkenbelasting’ in te stellen hebben laten stranden. Hij zou gefaald hebben het Europees begrotingspact te heronderhandelen en om het bedrijfsleven te spekken de BTW hebben verhoogd ten koste van de armen.
Gauche populaire
Nu blijkt dat Hollande ook binnen zijn eigen Parti Socialiste op onbegrip stuit. Zo tekenden eind februari twintig parlementariërs van de Parti Socialiste en De Groenen een manifest voor het Gauche Populaire. Volgens de groep stemde tien jaar geleden maar een fractie van de lagere klassen op de socialistische presidentskandidaat Jospin, en gingen meer stemmen naar uiterst links en uiterst en gematigd rechts. De band met de lagere klassen is volgens het Gauche Populaire nog niet hersteld. De groep wil dat Hollande kiest voor groei en koopkracht in plaats van bezuinigingen. De Parti Socialiste moet terug naar haar oorspronkelijke basis door de middenklasse en lagere klassen te verdedigen. Vrij vertaald lijkt de partij in de ogen van het Gauche Populaire haar oorspronkelijke aanhang af te schrikken door zich met onpopulaire maatschappelijke vraagstukken als het homohuwelijk bezig te houden terwijl ze bezuinigt over de rug van de armen.
Tegenbewegingen en herbronners zijn van alle tijden. Pavlov-reacties ook.
François Hollande probeerde op de beurs van de Franse landbouwsector de angst voor verdere lastenverzwaringen weg te nemen en zei dat de regering vooral haar uitgaven zou beperken. Maar vorige week maandag al kondigde zijn minister van Begroting in een radio-interview met Europe 1 aan dat er uitzonderlijke belastingen moeten worden geheven om te voorkomen dat de Franse schatkist in 2014 opnieuw moet zoeken naar 5 of 6 miljard euro. Niemand weet nog wat die uitzonderlijke belastingen zullen zijn als donkere wolken zich samenpakken boven de Franse hoofdstad en manifesterende illegalen zich wanhopig aan het bioscoop publiek vastklampen.
Dit stuk verscheen eerder op het kanaal ‘Frankrijk & Parijs’ op De Nieuwe Pers. Vandaag lijkt de Franse Lente echt te zijn losgebarsten als de vakbonden die in januari niet voor het arbeidsakkoord tekenden de straat op gaan. Ze protesteren onder meer tegen de ‘flexisécurité’, onderdeel van het akkoord tussen werknemers, werkgevers en overheid, dat werkgevers de mogelijkheid geeft om gedurende twee jaar het salaris van werknemers te verlagen en arbeidstijd te veranderen. De minister van arbeid, Michel Sapin, zal het akkoord morgen als wettekst aan de ministerraad voorleggen.