Geen tegenspraak op Poetins feestje

De Russische president Vladimir Poetin doet vandaag Nederland aan om het Rusland-Nederland-jaar te openen. Hij schreef een brief naar De Telegraaf, waarin hij de geschiedenis van beide landen roemt en alle Nederlanders “vrede, succes en voorspoed” toewenst.

Niet iedereen zit op vriendelijke woorden te wachten. Poetins bezoek gaat gepaard met protesten tegen de anti-homowetgeving en de mensenrechtenschendingen in Rusland. Nederlandse journalisten kunnen evenmin tevreden zijn met zijn bezoek. Hun collega’s in Rusland lijden onder het bewind van Poetin.

Het COC roept op tot protest tegen Poetin:
http://youtu.be/aJbvkfH-qag

De brief aan De Telegraaf is misschien wel het enige contact dat de Russische president met de Nederlandse pers zal hebben. Niet omdat Nederlandse journalisten niet met Poetin willen praten, maar juist omdat Poetin niet in discussie wil met de journalisten. De kans zou dan groot zijn dat het onderwerp mensenrechten ter sprake komt. Het weerspiegelt de huidige situatie in Rusland zelf, ook daar duldt Poetin geen tegenspraak.

Rusland staat op de 148ste plaats van de Persvrijheidindex 2013 van Reporters Without Borders, zes plaatsen lager dan het jaar ervoor (toen Dmitri Medvedev nog aan de macht was). Reden: de vrijheid van meningsuiting staat onder druk. Meedoen aan protesten waar de overheid geen toestemming voor heeft gegeven, levert burgers en organisaties een fikse boete op. De internetvrijheid is in het geding, nu de overheid het recht heeft gekregen websites offline te halen. Ook doet het Kremlin niet aan het opsporen van de mensen die journalisten verwonden of vermoorden. Sinds 1992 zijn er 78 journalisten vermoord in Rusland.

Kritische journalistiek
Journalisten die teveel graven in de bezigheden van het Kremlin weten dat ze spelen met hun leven. Maar niet alleen dat maakt het bedrijven van kritische journalistiek moeilijk in Rusland. Het Kremlin heeft een groot deel van de massamedia zo gekneed dat het niet al te kritisch of negatief is over de zittende macht. Op een enkel televisiestation na, is alle televisie direct of indirect verbonden met de staat. En laat televisie nou het belangrijkste medium zijn voor de Russische bevolking.

Waar de president persvrijheid wél toelaat, in de dagbladen en op de radio, is het bereik veel minder groot. 74 procent van de Russische bevolking kijkt met regelmaat televisie, slechts 18 procent leest regelmatig een landelijke krant, 27 procent een regionale. Journalisten zijn vrij te schrijven over wat ze willen, maar weten dat het brengen van bepaalde verhalen consequenties heeft. Zelfcensuur is geen uitzondering.

Journalisten uit het buitenland hebben het iets makkelijker. Zij hebben de bescherming van hun eigen staat en zullen dus nooit aan fysiek geweld worden onderworpen. Wel zijn er trucjes bedacht om ook hen in de weg te zitten wanneer dat nodig is. Bureaucratische rompslomp, befaamd in Rusland, maakt het journalisten moeilijk om zich aan alle wetten en regels te houden die het land kent. Wie dat wel kan doen, zal talloze uren moeten wachten op informatie of toestemming die laat of soms helemaal niet komt.

De Britse journalist Luke Harding werd in 2011 Rusland uitgezet. Hij was toen correspondent voor The Guardian en schreef een kritisch boek over het Kremlin, waarin hij de FSB beschuldigde hem te hebben bespioneerd. Zijn journalistenvisum werd niet verlengd.

Poetin kent geen kritiek
De situatie van de Russische journalistiek is nijpend en het lijkt er niet op dat Poetin daar verandering in zal brengen. Sterker: krimpende persvrijheid lijkt een beleid dat het kabinet-Poetin zelf doorvoert. Poetin is kritiek simpelweg niet gewend. Hij mocht al president zijn voordat hij gekozen was en heeft nooit hard moeten vechten om zijn machtspositie te behouden. Bovendien is de oud-spion opgegroeid in een land waar geen persvrijheid was en de regering nooit werd bekritiseerd.

Poetin hoeft geen kritiek te horen van zijn onderdanen, laat staan van het buitenland. De Russische president is uitgenodigd voor een feestelijke bijeenkomst in Nederland. Het is een viering, een feestje. En daar hoort geen kritiek op de feestgangers bij. Kritiek leveren we pas als de gast het feest heeft verlaten.