Zijn (Zuid-)Afrikanen lui?

Het vooroordeel dat Afrikanen lui zouden zijn, komt niet helemaal uit de lucht vallen. Niet dat mensen in Zuid-Afrika niet hard werken, maar ze klagen wel standaard elke dag over het feit dat ze zo moe zijn.

Kom ik de eigenaar van het Ethiopische restaurant beneden tegen in de lift en vraag ik ‘Hoe gaat het?’, dan is zijn antwoord telkens ‘Man, ik ben zo moe…’. Vraag ik mijn vriendin T. wat zij gaat doen als zij eenmaal vakantie heeft, dan zegt zij ‘Slapen, een hele week thuis zijn en alleen maar slapen.’

Als ik vervolgens vraag of ze niet eens op reis wil, als ik mijn verwondering uitspreek het feit dat zoveel Zuid-Afrikanen in hun vakantie liever thuis zijn en slapen dan iets van de wereld zien, dan antwoordt zij lachend: ‘Nou en? Ik ben er trots op dat ik Zuid-Afrikaan ben, dus slaap ik graag in mijn vakantie.’ Punt.

De slaaptijd van Zuid-Afrikanen verschilt waarschijnlijk sterk
Of deze hang naar slapen erg is, is de overigens maar de vraag. Ik zag afgelopen week een TED-toespraak van neurowetenschapper Russell Foster, die er twintig minuten lang op hamerde hoe belangrijk slapen is, en dat wij het tegenwoordig veel te weinig doen. T. heeft in wezen dus groot gelijk.

En ben ik eigenlijk best benieuwd naar de vergelijking tussen Zuid-Afrika en Nederland. Want op het eerste gezicht zou ik dan misschien zeggen dat Zuid-Afrikanen meer slapen dan wij, bij nader inzien betwijfel ik dat nogal.

Ik denk dat de gemiddelde slaaptijd in Zuid-Afrika vooral sterker per persoon verschilt. Ruim een derde van de mensen hier heeft geen baan, verveelt zich nogal en lost dit vaak op met slapen. Daar staat tegenover dat Zuid-Afrikanen die wel een baan hebben doorgaans lange dagen maken en bovendien niet zelden ver naar hun werk moeten reizen. Misschien slapen Nederlanders en Zuid-Afrikanen gemiddeld dus uiteindelijk wel ongeveer evenveel.

Minder groot taboe op slapen in het openbaar
Het gevoel dat Zuid-Afrikanen meer slapen komt waarschijnlijk vooral doordat er in dit land minder een taboe rust op slapen. Iedereen slaapt overal: op de stoep, de bouwvakkers tijdens hun pauze in de garage gisteren toen ik mijn auto kwam parkeren, een man met zijn plastic lunchtrommeltje in zijn hand tegen een stoplicht op een druk kruispunt vlakbij mijn huis, vrienden op de bank tijdens feestjes, mensen soms in de kroeg.

In Nederland hangt er een soort schaamte rond slapen in het openbaar. En toegegeven, zo’n man tegen een stoplicht op klaarlichte dag is ook een vreemd gezicht. Maar is het eigenlijk niet alleen maar gezond om even je ogen dicht te doen wanneer je daar behoefte aan hebt? Iedereen slaapt, dus waarom daarover geheimzinnig doen en het limiteren tot de privacy van de slaapkamer?

Nou ja, omdat je dus de indruk wekt lui te zijn als je in het openbaar pontificaal ligt te soezen. En lui zijn is voor ons Nederlanders zo’n beetje het grootste verwijt dat je kunt krijgen. In Zuid-Afrika niet, of in ieder geval wordt luiheid niet direct geassocieerd met veel slapen of moe zijn. Dat laatste is gewoon het koetjes-en-kalfjes-onderwerp bij uitstek – bij gebrek aan slecht weer. En dus hoor ik tegenwoordig ook mijzelf regelmatig het onderstaande gesprek voeren:

‘Hé hallo, hoe gaat het?’
‘Nou ja, moe. Maar verder goed hoor.’
‘Ah, ik ken het. Ik ben zelf ook bekaf. Ik wil alleen maar slapen. Maar goed, fijne dag nog.’

Zuid-Afrika heeft ook mij moe gemaakt, maar toch zeker niet lui.