Wat is de betekenis van R4BIA in Turkije en Egypte?
Het proces tegen de afgezette Egyptische president Mohamed Morsi wordt op 1 februari hervat. De oud-president wordt verdacht van het aanzetten tot het doden van manifestanten. Ondertussen hebben de aanhangers van de oud-president de afgelopen maanden niet stilgezeten. Het kwam in december en januari verschillende keren tot confrontaties met het Egyptische leger. De aanhangers van Morsi gebruiken vier opgestoken vingers als groet om hun steun aan de president te bewijzen.
Afgelopen augustus was ik in Istanbul. De grootste stad van Turkije had een aantal roerige weken achter de rug. Op het Taksimplein was door duizenden jongeren gedemonstreerd tegen het beleid van premier Erdogan. De massale protesten waren begonnen in juni, maar toen ik er twee maanden later enkele dagen verbleef was er op het Taksimplein weinig meer over van het protest.
De vierde president
Wel zag ik op verschillende plaatsen in de stad spandoeken met daarop in geelzwart de letters ‘R4BIA’. Op de spandoeken stond naast de letters het silhouet van een hand met vier opgestoken vingers afgebeeld. Ook zag ik hippe jongeren met shirts lopen waarop dezelfde hand stond afgebeeld. Na wat navraag kwam ik erachter dat dit een protestactie was tegen het afzetten van de Egyptische president, Moslimbroeder Morsi, die er eenzelfde autoritaire regeerstijl als zijn Turkse collega Tayyip Erdogan op nahield.
Het ‘Rabia-gebaar’ door vier vingers in de lucht te houden en de duim op je hand te laten rusten werd ook door Erdogan geclaimd. De website R4BIA legt uit dat het teken een protest is tegen het geweld dat het Egyptische leger tegen de aanhangers van Morsi gebruikte. Het is een verwijzing naar de zitstaking van de Moslimbroeders bij de Rabaa Al Adaweyya moskee in Nasr City. Hier kwamen honderden mensen bij om. Het woord Rabia betekent ‘vier’ of ‘vierde’ in het Arabisch. Mohamed Morsi was de vierde president van Egypte na Gamal Abdel Nasser. (Morsi is de vijfde president van Egypte, red.)
Vier vingers voor het herenigen van islamitische volkeren?
Belangrijker dan alleen een protest tegen het afzetten van Morsi, staat de actie volgens hun website voor ‘onderdrukking van moslims’, streeft het naar ‘het herenigen van islamitische volkeren’ en wil het ‘een nieuw islamitisch rijk, gestoeld op islamitische principes.’ Ik verbaasde me dat zoveel modern uitziende jongeren in Istanbul hiernaar streefden. Een paar weken later kwam ik hetzelfde teken ook tegen in het Bosnische Sarajevo. Volgens Turkije-correspondent Tan Tunali zijn de posters en spandoeken van R4BIA nog steeds in het Turkse straatbeeld te zien, al wordt het wel minder.
Het beeld dat in de Nederlandse media bleef hangen was dat het Egyptische volk blij was met de afzetting met Morsi en dat het Turkse volk zich tegen Erdogan keerde. De grootschalige steun voor R4BIA kwam in onze journaals niet voor.
Afleidingsmanoeuvre Erdogan?
De Facebookpagina van R4BIA telt bijna tachtigduizend likes en is nog steeds behoorlijk actief. De pagina laat beelden van mishandelde Morsi-aanhangers zien. De aanhangers halen hun gelijk als ze stellen dat Morsi een democratisch gekozen leider van het Egyptische volk is, maar hoe moeten we deze beweging verder duiden?
In Turkije is R4BIA vooral een populistische zet van Erdogan om de aandacht van binnenlandse problemen af te leiden, legt Tunali uit: “De partij van Erdogan, de AKP, heeft na de val van Mubarak heel duidelijk de Moslimbroeders in Egypte gesteund. Ze hebben een enigszins vergelijkbare achtergrond in de zin dat het beide religieus georiënteerde groepen zijn die onder het mom van de democratie decennialang onder de duim gehouden zijn”. Om die reden moest Erdogan wel reageren toen de democratisch gekozen Morsi door een coup werd afgezet.
Ondertussen vraag ik me af hoe groot de groep van aanhangers van Morsi en Erdogan is en of het hen ooit gaat lukken om een geslaagde alliantie te vormen om hun idealen te verwezenlijken. Of sluiten straks de rijen weer en sterft R4BIA een langzame dood?
