|

De (jonge) correspondent aflevering 24: Thalia Verkade in Moskou – ‘De helft van de Russen zit niet op internet, dus ik moet ook gewoon de straat op’

Elke week praat debuitenlandredactie.nl met een correspondent over zijn of haar werk. Wat trok hen om buiten de Nederlandse grenzen te gaan werken en welke tips geven ze aan vakgenoten die hetzelfde ambiëren? Deze week Thalia Verkade.

Bio: Thalia Verkade is sinds dit jaar freelance journalist in Rusland, ze werkt onder andere voor nrc.next en NRC Handelsblad. Op Twitter: @tverka.

Waarom koos je voor een correspondentschap in Rusland?

“Omdat ik vermoedde dat het binnen de journalistiek een van de mooiste banen is. Ik zit hier nu drie maanden en denk: het klopt. Ik spreek Russisch, ik heb het gestudeerd, ik heb er tijdens mijn studie en erna anderhalf jaar gewoond en ben enthousiast over het land. Daardoor had ik het idee dat ik echt wat te bieden heb.”


Hoe lang blijf je in Moskou?

“Je hoort vaak dat correspondenten na drie jaar beginnen te oogsten, en de inspiratie na vijf jaar begint op te raken. In Rusland zie je ook nog eens dat veel mensen die er langer zitten gefrustreerd raken of gek worden van dingen die nou eenmaal ‘op z’n Russisch’ gaan. Dat lijkt me niet lekker werken. Ik weet niet of ik immuun ben voor dat effect, dus dat hou ik in mijn achterhoofd. Verder heb ik nu het idee dat ik tijd tekort zal komen om alles te beschrijven wat er te beschrijven valt en deze enorme regio te bereizen, hoe lang ik ook blijf. Nederland heb ik nog geen moment gemist en mijn vriend heeft het ook naar zijn zin. Dus we zijn hier nog wel even.”

Waar moest je het meest aan wennen toen je in Moskou ging wonen?

“Aan alle iPads die je ziet in de metro. Toen ik hier twaalf jaar geleden studeerde en ook de keren
dat ik hier daarna kwam, was het straatbeeld in Moskou duidelijk armoediger dan in Amsterdam. Nu niet meer – het is een van de duurste hoofdsteden ter wereld. Dat betekent trouwens niet dat iedereen geld heeft, en de mensen die het hebben maken vaak lange dagen. En buiten Moskou is het over het algemeen veel armer, al heb je ook weer rijke oliesteden in Siberië. Maar de hippe koffietenten zitten dus wel vol, of in elk geval halfvol, en het zijn er een boel. De sfeer op straat is meer ontspannen dan toen ik hier de eerste keer woonde. Destijds werd ik in de metro nog beroofd van een simpele Nokia. Daar hoef ik nu voor mijn gevoel niet bang voor te zijn. Opvallend hoe snel je kennis van een land veroudert.”

Wat is het moeilijkste aan werken in Rusland?

“Als westerse journalist raak je als je over politiek schrijft nogal makkelijk embedded in het kamp van de liberalen, de creatievelingen en de oppositie. Ik zie het bij anderen gebeuren, en ook bij mezelf. Het is makkelijker praten en kennismaken met intellectuelen hier in Moskou, die ik intuïtief beter begrijp, dan met de conservatieve leiders van het land en degenen die hen volgen. Maar het is maar een kleine groep Russen.

Ik kom zelf uit een van de best functionerende democratieën ter wereld. Een van de liberaalste landen van de wereld, waar je mag blowen, als homo mag trouwen en de kerk allang niet meer leidend is. In mijn westerse optiek gaan de leiders van Rusland net zo preuts, ongeëmancipeerd en bevaderend met hun bevolking om als in Nederland het geval was in de jaren vijftig – of wat ik me daarvan voorstel. Soms denk ik zelfs: zoals in de middeleeuwen. Maar dit is wel mijn bril. Zij zijn niet in Nederland geboren.

Rusland heeft pas sinds twintig jaar een democratische grondwet. Een aanzienlijk deel van de bevolking is tevreden met de huidige conservatieve leiding, die na de vrije maar onzekere jaren negentig rust in de tent heeft gebracht. Het blijkt lastiger dan ik dacht om het perspectief van deze mensen te laten zien. Ik moet met meer aankomen dan een quootje van een Poetin-stemmende straatverkoper die zonder context al snel gewoon een beetje dom lijkt. Maar een geleerde conservatieve kerkleider die ik over de gevangenisstraffen voor de vrouwen van Pussy Riot sprak, kwam in mijn stuk ook niet veel beter uit de verf dan als een soort van exotisch dierentuindier. Terwijl ik uren met hem heb gepraat, totdat ik helemaal snapte hoe hij erover dacht, en waarom.

Soms denk ik: het is zo onrechtvaardig wat hier gebeurt, ik verloochen mijzelf als ik me hier niet tegen uitspreek. Maar als ik opschrijf: ‘Ze zijn gek geworden in Rusland, Pussy Riot moet naar een kamp, wat een rotland is dit’, dan heb je daar als lezer toch helemaal niks aan. Dus moet ik klassieke hoor en wederhoor toepassen, of in zo’n stuk zelf de randen van mijn eigen bril beschrijven, laten zien dat ‘wij’ Rusland hier afmeten aan onze eigen westerse normen. Dat blijkt allemaal niet makkelijk. Het voelt alsof je over Rusland met een opgeheven vingertje hoort te schrijven, vanuit het perspectief van de mensenrechtenactivist. Maar volgens mij is dat een ander beroep. En zo schrijven we toch ook niet over Duitsland of de Verenigde Staten?”

Op welke productie ben je tot nu het trotst?

“Ik was heel blij toen nrc.next een cover maakte van mijn stuk over een smartphone-app waarmee 700.000 Russen elkaar ’s ochtends wakker bellen. Dat klinkt als een onbelangrijk verhaal, maar dat gebeurt hier óók. Niet iedereen is zo bezig met politiek als journalisten. Daarbij komt die app er ook in het Engels en Chinees, dus straks kan de hele wereld elkaar wakker bellen. In Rusland spreken mensen elkaar die elkaar anders nooit zouden hebben gesproken. Dat vind ik geweldig. Die app is er al anderhalf jaar, maar niemand schreef het op.”

Wat is tot nu toe je grootste ‘blunder’ of faux pas als correspondent?

“Er belde hier iemand aan, die door de intercom iets raars zei in het Nederlands. Ik concludeerde al snel: de geheime dienst. Het lijkt nu heel anders te zitten, een wonderlijk verhaal. Ik schaam me dat ik zó bevooroordeeld bleek, met zulke James Bond-ideeën blijk rond te lopen terwijl ik steeds roep dat we minder in clichés moeten praten over Rusland. Ik heb er uiteindelijk maar een persoonlijk stukje over gemaakt voor de krant waarin ik alles opbiecht.”

Voor wie werk je allemaal naast NRC?

“Vanuit Georgië heb ik voor Radio 1 kort commentaar gegeven op de verkiezingen daar. Tijdens het EK in Oekraïne, waar ik al even was voordat ik echt als correspondent begon, heb ik twee blogposts gemaakt voor een Oekraïense nieuwssite, in het Russisch, over mijn ervaringen daar. Dat was heel verfrissend, want een totaal ander publiek dat enorm leuk reageerde. Ik ben verder nog niet zo actief aan het leuren, ik kan veel eieren kwijt in NRC Handelsblad en nrc.next. De eitjes die er niet passen hoop ik elders te laten uitkomen.”

Welk verhaal wil je vertellen tijdens je correspondentschap?

“Ik wil laten zien hoe Russen het veranderende leven hier ervaren, en wat minder schrijven over wat wij in het Westen daarvan vinden. Het is nog niet zo’n scherp antwoord, meer een uitgangspunt.”

Vind je dat er genoeg ruimte is voor Russisch nieuws in de Nederlandse media?

“De interesse voor Rusland lijkt in Nederland gewoon aanwezig. Het land is enorm, een kernmacht bovendien, de macht is er zo machtig, en er gebeuren vaak ook hilarische en onverwachte dingen – allemaal ingrediënten waardoor het land wat dat betreft goed ligt, denk ik. Dat is een enorm geluk. Maar er vallen ook landen als Azerbeidzjan en Tadzjikistan onder mij, die voor elk snippertje aandacht moeten vechten. De neiging is groot alleen erheen te gaan als er ellende uitbreekt, maar dan krijg je dus wel een heel scheef beeld van een land, alsof er daar alleen maar ellende is.”

Hoeveel uur besteed je per dag aan je journalistieke werkzaamheden en wat is de verhouding bureau-/veldwerk?

“Ik zit meer achter het bureau dan ik had gedacht, ook tijdens reizen. Ik moet toch tikken, en ik lees veel in digitale archieven. Tweederde bureau, eenderde veld?”

Op welke manier gebruik jij social media en waarom?

“Ik Facebook en Twitter via @tverka. Ik heb op beide platforms niet heel veel contacten, maar vind het wel steeds leuker. Ik ben geen geboren netwerker. Ik zie hoe goed sommigen dat doen, die kennen alle actieve twitteraars in een stad al voordat ze erheen gaan en spreken daar dan mee af.

Via Facebook heb ik wel regelmatig contact met Russen die beroepen en meningen hebben die ik niet snel in mijn directe kennissenkring tegenkom. Daarvoor vind ik sociale media het nuttigst – om snel die mensen te bereiken die (nog) niet in je buurt rondlopen. En dan nog – de helft van de Russen zit niet op internet, dus ik moet ook gewoon de straat op. Bij grote nieuwsgebeurtenissen waar ik bij ben, probeer ik veel te updaten.”

Wat is jouw gouden tip voor journalisten die correspondent willen worden?

Deze Tedtalk kijken en De Grote Amerikashow lezen. (recensie van DBR vind je hier, red.)”

Wat zou het logische vervolg van je carrière zijn na je correspondentschap?

“Sommige terugkerende collega’s zie ik zichzelf opnieuw uitvinden, die kunnen dankzij hun ervaring vanuit een heel scherp nieuw perspectief schrijven over wat ze zien in Nederland. Ik hoop dat mij dat ook lukt. Maar misschien komt er wel niks. Of ik blijf met Rusland verbonden. Ik lees hier veel wat het vertalen waard is. Of ik ga nog reizen en een heel ander soort verhalen schrijven of over heel andere gebieden. Ik weet het nog niet.”

Lees ook in de serie De (jonge) correspondent:

Aflevering 1: Fleur de Weerd in de Oekraïne
Aflevering 2: Wies Ubags in Colombia
Aflevering 3: Leonie van Nierop in Israël en de Palestijnse gebieden
Aflevering 4: Alex Hijmans in Brazilië
Aflevering 5: Pieter Van Maele in Suriname
Aflevering 6: Niels Kraaier in Australië
Aflevering 7: Harald Doornbos in het Midden-Oosten
Aflevering 8: Guus Valk in Washington
Aflevering 9: Geert Jan Hahn in Kiev
Aflevering 10: Stéphane Alonso in Warschau
Aflevering 11: Mark Schenkel in Oeganda
Aflevering 12: Olivier van Beemen in Parijs
Aflevering 13: Peter Scheffer in Buenos Aires
Aflevering 14: Dirk Wanrooij in Cairo
Aflevering 15: Titia Ketelaar in Londen
Aflevering 16: Eduard Padberg in Cairo
Aflevering 17: Fernande van Tets in Beiroet
Aflevering 18: Arne Doornebal in Oeganda
Aflevering 19: Henk Hirs in Boedapest
Aflevering 20: Jan Franke in Tel Aviv
Aflevering 21: Chantal Groothengel in Los Angeles
Aflevering 22: Michiel Philippart in Londen
Aflevering 23: Olaf Koens in Moskou

Vergelijkbare berichten