Tutoyeren is er in Tsjechië niet bij

“Die Tsjechen he, dat zijn best stugge mensen, nietwaar?”

De vraag, of eigenlijk opmerking, komt van een Nederlandse collega-journalist met wie ik tijdelijk samenwerk voor een project in Praag. Ik kan die opmerking alleen maar beamen. Tsjechen zijn op het eerste gezicht niet de meest benaderbare mensen. En op het tweede gezicht ook niet.

Mijn collega-journalist omschrijft het gedrag als wantrouwend, en dat klopt. ‘Even snel’ iemand aanspreken voor een quootje, dat is er niet bij. Tsjechen begrijpen niet wat je van ze wilt, en ik ga er maar even vanuit dat mijn Tsjechisch goed genoeg is dat ze mij wel kunnen verstaan… En toch, de blik gaat naar de grond, gevolgd door een verontschuldiging en dan snel doorlopen.

Meneer de ingenieur
Nu moet ik niet zo heel vaak zomaar mensen op straat aanspreken, maar ook bij het maken van gewone interviewafspraken heb ik inmiddels gemerkt dat alleen een mailtje sturen niet volstaat. Want ook dan komt het ‘wat wil je van me’ om de hoek kijken en komt er vaak geen enkele reactie. Beter is het dus om te bellen, een beleefd grapje (proberen) te maken en uit te leggen dat het echt allemaal goed bedoeld is. Hier wordt het gewaardeerd om mensen bij hun titel aan te spreken. Dus bijvoorbeeld: ‘meneer de ingenieur’, of ‘mevrouw de master’. Tutoyeren, zoals wij Nederlanders dat graag en snel doen, is er hier echt niet bij. Ook niet als je denkt al een prima werkrelatie opgebouwd te hebben.

En dan blijkt dat Tsjechen, als ze eenmaal ontdooid zijn, echt wel leuke en zelfs warme mensen zijn. Ik moet ook zeggen dat het enorm scheelt als je de taal spreekt, want Tsjechen kunnen ook verlegen of zelfs onzeker zijn over hun taalvaardigheden in bijvoorbeeld het Engels. Een extra barrière die ik liever vermijd.

Voorbereid als op een examen
Nog een dingetje. De media, dat wordt hier enorm serieus genomen. Een interview dus ook. Ik heb regelmatig meegemaakt dat mensen al zo veel mogelijk vragen van tevoren willen hebben, en dan vervolgens voorbereid als op een examen, met stapels papieren onder de arm en de antwoorden van tevoren ingestudeerd, het interview in gaan. Het wordt dan lastig om extra informatie los te trekken, dat geldt vooral bij officiele instanties. Die hebben een officiele verklaring en daar moet je het dan mee doen. Een informele houding in de hoop op wat extra’s, is in Tsjechië niet bepaald the way to go.

Maar het is ook zeker niet zo dat het werken als journalist door bovengenoemde zaken onmogelijk is. Het vergt gewoon wat aanpassingsvermogen en ik denk dat dat voor elk ander land het geval is. Maar dan waarschijnlijk weer net iets anders.