Het land dat maar niet wil lukken – 4/5 sterren
Het neerschieten van vlucht MH17 vervlocht de Nederlandse geschiedenis voorgoed met die van Oekraïne. Een land dat voor 17 juli 2014 zo ver weg lag, zo onbeduidend leek, dat we het waarschijnlijk maar moeilijk op een kaart konden aanwijzen. En misschien is het nog steeds moeilijk om dat land ‘ergens in het oosten’ te vinden. Het wordt immers al eeuwenlang bestempeld als grensland, een soort niemandsland of tussenstop van kleine waarde, geklemd tussen de belangen van andere grotere machten.
Zoals Rusland. Dat in hetzelfde jaar van de MH17-ramp het Krim-schiereiland inneemt om de afnemende populariteit van president Vladimir Poetin een duwtje te geven. Oekraïne dat ook een speelbal is voor Amerikaanse president Trump tijdens zijn herverkiezingscampagne; een stok om zijn tegenstander Joe Biden mee te slaan.
Mijnwerkers en kozakken leren de lezer Oekraïne kennen
Maar Oekraïne is juist door die rol zoveel meer. Die speelbal is namelijk veel meer spil in de wereldgeschiedenis. En dat is wat voormalig correspondent Fleur de Weerd op verrassend intieme wijze beschrijft in ‘Het land dat maar niet wil lukken – een reis door het grillige Oekraïne‘ (2015). De auteur verbindt de levens van mijnwerkers, jonge communisten en kozakken met de dieptrieste maar rijke geschiedenis van het inmiddels verscheurde land.
Aanvulling op het werk van Snyder en Applebaum
De 268 pagina’s bieden een boeiend instapmoment voor de lezer die weinig weet en meer wilt weten over Oekraïne. Door van oost naar west en andersom te reizen, verbindt De Weerd met een vlotte pen Oekraïense oligarchen met het verhaal van de Holodemor. De door Stalin ingezette uithongering van ‘rijke’ boeren, ingebeelde vijanden en nationalisten, begin jaren ’30. Ook trekt De Weerd met behulp van de belangrijke viering van Pasen een lijn van het Habsburgse Rijk naar de ‘killing fields’ van Stalin en Hitler in het door hen bezette Oekraïne tot aan de Maidan-protesten.
Fleur de Weerd vertelt in 2014 over de Maidan-protesten die president Viktor Janoekovytsj omverwierpen en de Russische inname van de Krim kort erna.
‘Het land dat maar niet wil lukken’ giet enerzijds de hoofdlijnen van andere toonaangevende werken zoals ‘Bloodlands’ van historicus Timothy Snyder en ‘Red Famine’ van journalist Anne Applebaum in een adembenemend reisverslag. Anderzijds past het boek in datzelfde rijtje als volwaardig op zichzelf staand historisch document over Oekraïne. Het plaatst namelijk die historische en academische analyses naar het heden waar ze de breuklijnen van het land in de 21ste eeuw begrijpelijk maakt.
Aan de hand van de geinterviewden in het boek verweeft De Weerd, ogenschijnlijk eenvoudig maar treffend, de trauma’s van het uiteenvallen van het Habsburgse Rijk, de Holodemor, het juk van de Sovjet-Unie, de nazi-invasie en de uitroeiing van joodse burgers en de ramp in Chernobyl tot het hedendaagse tapijt van een land dat worstelt met zichzelf en haar positie in de wereld. Is het land Russisch, Europees of Oekraïens? En wat betekent dat laatste dan?
In ieder geval een land dat rijk is aan verhalen, een grote rol speelt in de wereldgeschiedenis. Hoewel het tot 2021 geen IKEA heeft (vanwege de corruptie) vrolijk en onbekommerd Expedit-kasten de grens over smokkelt, zoals De Weerd beschrijft.