‘Egyptenaren hebben weinig respect voor het vak’

“Hoe ben je als meisje in zo’n vies beroep terechtgekomen?”, vragen Egyptenaren Leena ElDeeb wanneer zij vertelt dat ze journalist is. Meisjes kunnen geen oorlogsverslaggeefster worden, buitenlandse journalisten zijn spionnen en kritische bronnen worden opgepakt; het zijn wat algemene opvattingen. Journalistiek in Egypte is niet altijd leuk.

ElDeeb studeert journalistiek aan de universiteit in Caïro en loopt op dit moment stage bij de Engelstalige krant Daily News Egypt. Ze werkt daar voor de cultuurredactie, maar haar droom is om oorlogsverslaggeefster te worden. “Veel landgenoten begrijpen mijn droom niet. Zij kijken al op me neer als ik met een camera en notitieblokje op straat sta, omdat ze journalist zo’n slecht beroep vinden. Oorlogsverslaggeefster worden is dan nog een stapje verder. En dat kan volgens veel Egyptenaren echt niet als meisje.”

[pullquote align=”right”]”Een aantal van mijn collega’s is al eens opgepakt. Hetzelfde zou zomaar met mij kunnen gebeuren als ik een artikel schrijf dat kritisch is op de overheid”[/pullquote]

Te strenge overheid
Volgens ElDeeb beperkt de strenge overheid de journalistiek in haar land. Zelf merkt ze dit minder nu ze op een cultuurredactie werkt, maar ze hoort vaak angstige verhalen van collega’s. Één van die collega’s is Aya Nader. Zij werkt bij dezelfde krant als ElDeeb en vertelt dat zij regelmatig bang is voor de overheid tijdens het maken van een verhaal. “Een aantal van mijn collega’s is al eens opgepakt. Hetzelfde zou zomaar met mij kunnen gebeuren als ik een artikel schrijf dat kritisch is op de overheid. Maar niet alleen ik zou kunnen worden opgepakt, ook mijn bronnen zouden de dupe kunnen worden.”

Niet alleen voor de journalisten van Daily News Egypt is de overheid een probleem. Volgens video-editor Sarah Amr is de macht van de overheid het grootste probleem binnen de journalistiek in Egypte. “De media in Egypte zijn een ramp. Nieuwsmedia worden gedwongen om aan één kant te staan en dat is altijd de kant van de overheid. Het probleem daarbij is ook dat bijna alle journalisten de ‘vredige weg’ kiezen door braaf naast de overheid te gaan staan.” Volgens Amr hebben journalisten die wel kritisch zijn het steeds moeilijker: “Egyptenaren hebben weinig respect voor het vak en zien kritische verslaggevers eerder als verraders dan als goede journalisten.”

Spionnen en complottheorieën
“Wij zijn allemaal spionnen volgens hen”, zegt Rena Netjes. De journaliste werd in juni van 2014 veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf in Egypte. Ze werd verdacht van samenwerken met terroristen. Eerder in 2014 vluchtte Netjes Egypte al uit. Ze vergelijkt Egypte zelfs met Noord-Korea. “Bijna niemand durft met je te praten omdat ze geloven dat buitenlandse journalisten spionnen zijn en Egypte zwart willen maken. De mensen die wel zouden willen praten, durven niet vanwege de strenge overheid.”

[pullquote align=”right”]”Staatsmedia berichten over allerlei complottheorieën over het Westen en ook over westerse journalisten”[/pullquote]

“Staatsmedia berichten over allerlei complottheorieën over het Westen en ook over westerse journalisten. Alles wat er misgaat in Egypte is de schuld van westerse media. En het erge is: iedereen gelooft het”, vertelt Sander van Hoorn, Midden-Oostencorrespondent voor de NOS. Volgens Volkskrantcorrespondent Remco Andersen bestaat kritisch denken in Egypte simpelweg niet. “Als er in Nederland iets niet klopt binnen de overheid, dan willen wij dat weten en is het aan de journalist om dat naar buiten te brengen. In Egypte worden journalisten die misstanden binnen de overheid naar buiten brengen als onruststokers gezien.”

De Nederlandse journalisten geven wel aan dat niet álle Egyptenaren over een kam te scheren zijn en alles geloven wat de staatsmedia vertellen. “Veertig procent van de Egyptische bevolking kan niet lezen en schrijven en woont in een klein dorpje. Zij kijken staatstelevisie en geloven wat daar wordt verteld, maar bij hoogopgeleide Egyptenaren in Caïro is dit anders. Niet iedereen gelooft in complottheorieën, maar wel zoveel dat het ons werk erg moeilijk maakt”, zegt Van Hoorn. De Egyptische Aya Nader bevestigt dat: “Heel veel mensen in Egypte zijn gehersenspoeld.”

Netjes en Van Hoorn menen allebei dat ze de journalistieke situatie in Egypte hebben zien verslechteren. “Het was nooit heel goed. Na de val van Mubarak ging het een paar maanden beter, maar al snel ging het weer bergafwaarts”, zegt Netjes. Van Hoorn: “Zeker sinds president Sisi aan de macht is, is journalistiek bedrijven in Egypte bijna onmogelijk.” Beide journalisten verwachten de komende tijd geen verbetering van de situatie in het Arabische land.