De archeologische vondst van Homo Naledi deed enig stof opwaaien in Zuid-Afrika de afgelopen weken. Niet zozeer vanuit christelijk oogpunt, maar vanuit dat van racisme. Maar Homo Naledi is feitelijk juist een prachtig symbool van de regenboognatie waarvoor Zuid-Afrika zegt te staan.
Correspondent Niels Posthumus houdt van Zuid-Afrika, maar merkt dat hij toch ook steeds vaker gefrustreerd raakt over het land. Vooral wat de apathie van de middenklasse betreft. Die groep wil maar niet echt in opstand komen tegen het wanbeleid van het ANC. Waardoor hun land op verschillende vlakken gevaarlijk afglijdt.
Correspondent Niels Posthumus was onlangs bij een presentatie van Edward Glaeser: vooraanstaand Amerikaans econoom van Harvard en een groot pleitbezorger van urbanisatie. Hij was het helemaal eens met zijn theorie, en schreef dat als journalist ook keurig in de krant. Maar de praktijk… dat is in Zuid-Afrika een ander verhaal.
Terwijl heel Zuid-Afrika (terecht) discussieert over de mogelijke verwijdering van oude koloniale standbeelden overal in het land, leken opvallend weinig Zuid-Afrikanen zich druk te maken over het bezoek van de Zimbabwaanse leider Robert Mugabe afgelopen week aan hun land.
Als correspondent in Zuid-Afrika ziet Niels Posthumus het als zijn belangrijkste taak het land waar hij woont zo evenwichtig mogelijk te beschrijven. Maar in een enkel geval ziet hij het ook als zijn taak Zuid-Afrika te verdedigen tegen ongefundeerde en schadelijke kritiek. “De karaktermoord van ‘expert’ Heinrich Matthee in de Volkskrant verdraaide de werkelijkheid zo sterk dat zij uiteindelijk nog maar nauwelijks iets van doen had met de realiteit.”
De vrijheid van meningsuiting staat op de tocht in Europa, hoorde ik de afgelopen dagen nogal wat mensen zeggen. Maar is dat wel zo? En wordt het niet eens tijd om de (diplomatieke) strijd aan te binden met landen waar die vrijheid werkelijk wordt ingeperkt? Of is dat een naïeve wens?
In Zuid-Afrika ontstond eerder dit jaar grote ophef rond twee zogenaamde Blackface-schandalen: op verkleedfeestjes schminkten studenten hun hoofd en armen zwart en trokken zij stereotype ‘zwarte’ kleding aan. De sancties waren niet mild. Tja, probeer dan nog maar eens het Nederlandse Sinterklaasfeest uit te leggen.
Het is vreemd dat Zuid-Afrikanen – en ook Oegandezen, Zimbabwanen, en veel andere groepen en volken in Afrika – niet willen inzien dat hun Victoriaanse preutsheid en homofobie niets met ‘black culture’ te maken hebben, maar dat dit bekrompen wereldbeeld juist vooral een schrikbarende onderdanigheid toont aan ‘blanke cultuur’ in zijn lelijkste vorm.
Onbewust racisme kun je bij jezelf per nooit kunt herkennen. Je hebt daar iemand anders voor nodig. Die moet je erop te wijzen. In Zuid-Afrika is zo iemand altijd snel gevonden. Dat is confronterend, maar ook de reden waarom ik zo’n zwak heb voor dit land.
Blanke Zuid-Afrikanen kopen bij voorkeur een auto van een blanke verkoper. En zwarte Zuid-Afrikanen…ook. Waarom? Omdat vooroordelen, als zij maar vaak genoeg worden herhaald en bevestigd, gevoelsmatig vanzelf een soort waarheid worden. Dus ging ook ik, tot mijn eigen schaamte, doelgericht op zoek naar een auto een blanke verkoper.
“Wat er nu in Afrikaanse landen gebeurt is onwijs belangrijk voor de toekomst van een Europees land als Nederland”4 november 2020
‘Het scherm tussen jou en de taxichauffeur betekent niet dat je niet meer met elkaar kunt praten’21 oktober 2020
Buitenspelen in vooruitstrevend Baltisch gebied12 januari 2015
Terugluisteren: Thomas Erdbrink bij Bureau Buitenland19 december 2014
